Kennis reactiveren met Uitleg voor één

Intro

In deze activiteit gaan deelnemers zélf een deel van de presentatie uitleggen aan een ander, alsof ze die ander begeleiden in het leren. Dit maakt de presentatie niet alleen actiever en interactiever, maar verdiept ook het begrip van de inhoud bij iedereen. Want: wie leert om uit te leggen, leert dieper.

Doelen

• Deelnemers activeren en betrekken tijdens een presentatie.

• Verwerking en verdieping van inhoud via het protégé-effect.

• Versterken van begrip en retentie van complexe of nieuwe materie.

• Werken aan communicatievaardigheden en zelfvertrouwen.

Groepsgrootte, Timing & Setting

• Groepsgrootte: 6 tot 30 deelnemers.

• Timing: 20–30 minuten (binnen een langere presentatie).

• Setting: Offline of online (in break-out rooms).

Voorbereiding

• Kies 3 tot 6 sleutelonderwerpen of inzichten uit de presentatie.

• Maak kaartjes of slides met één gerichte uitlegopdracht (zie achteraan voor suggesties).

• Zet een klok of timer klaar om de tijd te bewaken.

Stap-voor-stap

1. Reflectie (individueel) – 5 min

• Vraag deelnemers om kort na te denken over de inhoud die net werd gepresenteerd.

• Laat ze zelf kiezen welk deel van de inhoud hen het meeste aanspreekt of het meest uitdagend lijkt.

• Laat hen daarna één kaartje met de uitlegopdracht trekken of zelf kiezen.

2. Delen (in duo's) – 10 min

• Deelnemers vormen duo’s.

• Elke deelnemer krijgt de opdracht om een thema of topic uit te leggen op basis van de instructie die op het kaartje staat.

• De luisteraar stelt vragen, reflecteert, en geeft feedback op duidelijkheid en overtuigingskracht.

• Heb je meer tijd? Laat de deelnemers van duo wisselen en herhaal de opdracht. Of wissel van kaartje met de uitlegopdracht.

3. Synthese & Presentatie – 10 min

• Vraag aan een aantal duo’s (afhankelijk van tijd) om te delen wat zij het meest verrassend, verwarrend of overtuigend vonden in elkaars uitleg.

• Noteer de kernpunten live op flip-over of digitaal.

• Bonusoptie: vraag één duo om hun uitleg aan de hele groep te doen, als ‘mini-presentatie’.

4. Debriefing – 5 min

Stel plenair 3 vragen:

• Wat viel je op toen je iets moest uitleggen?

• Wat merkte je in het luisteren naar de uitleg van je partner?

• Wat zegt dit over hoe we leren door te presenteren?

Volgende stappen

• Laat deelnemers achteraf hun uitleg kort uitschrijven of opnemen (bv. als memo of filmpje).

• Gebruik deze mini-uitleggen als recap in een vervolgsessie of op het leerplatform.

• Verbind deze activiteit met een volgende opdracht waarin deelnemers de inhoud moeten toepassen.

Variaties

• Online: Gebruik break-out rooms en deel de kaartjes via een gedeeld document of via chat.

• Voor gevorderden: Laat deelnemers zélf een instructieschema maken als hulpmiddel bij hun uitleg.

• Snelle variant: Werk met duo's in 2 ronden van elk 3 minuten uitleggen.

Achtergrond: Het Protégé-effect

Het protégé-effect beschrijft een krachtig psychologisch fenomeen waarbij mensen beter leren wanneer ze iets moeten uitleggen aan een ander. Onderzoek toont aan dat het voorbereiden op en geven van uitleg zorgt voor:

• Verhoogde cognitieve verwerking;

• Betere geheugenretentie;

• Verhoogde motivatie om te begrijpen;

• Grotere transfer van kennis naar nieuwe situaties.

Door te ‘leren om te onderwijzen’, gaan mensen vanzelf focussen op de structuur van de informatie, zoeken ze naar heldere voorbeelden en identificeren ze sneller gaten in hun eigen begrip. Deze activiteit benut dat effect volledig, door deelnemers te vragen te doen alsof ze een ander iets écht moeten leren.

Bron: Fiorella & Mayer (2013). The relative benefits of learning by teaching and teaching expectancy. Contemporary Educational Psychology.

Suggesties voor uitlegopdrachten

Kies of combineer onderstaande suggesties als insteek voor de uitleg. Elk kaartje of slide bevat één concrete opdracht:

1. Leg dit uit aan iemand die net nieuw is in jouw team.

2. Leg het uit alsof je gesprekspartner geen voorkennis heeft.

3. Je praat tegen een kritische collega: overtuig hem/haar.

4. Doe alsof je dit uitlegt aan een klant die twijfels heeft.

5. Gebruik een metafoor of analogie om het helder te maken.

6. Wat zijn de drie belangrijkste dingen die iemand moet onthouden?

7. Wat zou je zeggen als je maar 60 seconden hebt?

8. Gebruik een concreet praktijkvoorbeeld om het uit te leggen.

9. Wat zijn veelvoorkomende misverstanden hierover en hoe weerleg je die?

10. Hoe leg je dit uit aan iemand met weerstand tegen verandering?