Build the airplane while flying – Opleiden als co-creatie
- ludonu
- 30 mei
- 3 minuten om te lezen
Waarom een vaste opleidingscatalogus vaak onzin is
Een klassiek scenario: een strak geplande opleidingsdag met vastgelegde inhoud, keurig uitgewerkte PowerPointslides, en een draaiboek op de minuut. Tot de deelnemers binnenkomen. En je voelt: dit klopt niet. Hun context, hun vragen, hun noden... zijn anders dan wat vooraf bedacht werd.
Wat als we daar niet meer tegen vechten?
Wat als we er gewoon mee beginnen — en de opleiding bouwen terwijl we vliegen? Geen chaos, maar co-creatie. Geen vrijblijvendheid, maar gedeeld eigenaarschap. Geen lineaire catalogus, maar een levend leertraject.
Wat bedoelen we met “bouwen tijdens het vliegen”?
Je vertrekt niet van een inhoudelijk dichtgetimmerd draaiboek, maar van heldere doelen en een sterke werkvormenstructuur (zoals de LUDO-activiteiten). De invulling bepaal je samen met de groep, stap voor stap. Je laat deelnemers meedenken, meebouwen, mee verantwoordelijkheid nemen. Niet voor jou, maar voor hun eigen leerproces.
Je bouwt dus aan de opleiding tijdens de opleiding. Je hebt een helder kader — maar de route ontstaat samen.
Oorsprong bij Thiagi
Deze aanpak is geïnspireerd op het werk van Sivasailam “Thiagi” Thiagarajan, voorloper in de ontwikkeling van interactieve leerprocessen. Thiagi pleit voor het loslaten van rigide trainingsstructuren ten gunste van live design — het idee dat je het leerproces samen met je deelnemers vormgeeft, terwijl het gebeurt.
Hij stelt dat deelnemers het meeste leren wanneer ze zelf eigenaar zijn van de inhoud, het proces en de interactie. Dat komt terug in zijn bekende adagium:
“Let the inmates run the asylum.”
Wat hij daarmee bedoelt: geef deelnemers het vertrouwen én de ruimte om mee te bouwen aan hun leertraject. Laat ze zelf ideeën aanbrengen, kiezen waar ze op inzoomen, en elkaar versterken. Niet omdat de trainer niets weet, maar omdat leren krachtiger is wanneer het gedeeld wordt.
Deze mindset vormt de basis voor veel van zijn werkvormen en nodigt opleiders uit om zich op te stellen als facilitator van betekenisvolle interactie, in plaats van als zender van vooraf bedachte kennis.
De voordelen van co-creatief opleiden
Betekenisvol leren
De inhoud sluit écht aan bij wat er leeft in de groep. Geen ‘one size fits none’, maar maatwerk in het moment.
Autonomie & eigenaarschap
Deelnemers beslissen mee. Dat vergroot betrokkenheid én leerimpact.
Flexibiliteit zonder chaos
Via stevige formats (zoals LUDO-activiteiten) blijft de structuur overeind, zelfs als de inhoud verschuift.
Snelle feedbackloops
Je ziet onmiddellijk wat resoneert of mist, en kunt bijsturen zonder kostbare voorbereiding te verliezen.
Dieper leren door zelfsturing
Deelnemers worden medevormgevers en reflecteren actiever over hun leerproces.
Valkuilen (en hoe je ermee omgaat)
Te open starten
Zonder duidelijke kaders kan co-creatie vaag aanvoelen. Begin altijd met een duidelijk doel, een sterk format, en concrete werkvormen.
Sommige deelnemers weten niet wat ze niet weten
Ze kunnen niet benoemen wat ze nodig hebben, omdat ze het domein nog niet begrijpen. In zulke gevallen moet je eerst richting geven voordat je eigenaarschap overdraagt.
Niet geschikt voor totaal lekenpubliek
Deze aanpak werkt bijzonder goed met deelnemers die al voorkennis of praktijkervaring hebben. Bij een volledig lekenpubliek is het risico dat de groep stuurloos wordt. Dan bied je eerst inspiratie en kaders aan, vóór je de co-creatie opstart.
Overvragen van deelnemers
Niet iedereen wil of kan meteen de rol van mede-ontwerper opnemen. Gebruik dus activerende maar veilige formats die geleidelijk eigenaarschap opbouwen.
De opleider klampt zich vast aan controle
Deze aanpak vraagt om vertrouwen in jezelf én in je deelnemers. Je moet het leerproces kunnen volgen — niet beheersen.
Wat vraagt deze aanpak van jou als opleider?
1. Procesontwerp in plaats van inhoudsplanning
Je ontwerpt geen inhoud, maar leerervaringen. Je denkt in fases, interactie, feedback en reflectie.
2. Faciliterend handelen
Je stelt vragen, je opent ruimte, je gidst het gesprek. Je staat naast de groep, niet erboven.
3. Wendbaar schakelen
Je detecteert snel wat er nodig is en hebt voldoende werkvormen paraat om daarop in te spelen.
4. Scherp luisteren en afbakenen
Je laat niet alles gebeuren — je filtert, groepeert en helpt de groep om patronen te zien in hun eigen input.
5. Werken met modulaire formats
Je gebruikt flexibele structuren (zoals LUDO) die inhoudelijk kunnen worden gevuld op basis van wat de groep inbrengt.
Tot slot: opleiden is geen copy-paste
De kracht van deze aanpak zit in de erkenning dat elke groep anders is. Opleiden is geen herhaalbaar product, maar een levend proces. Niet wat jij aanbiedt, maar wat jullie samen bouwen bepaalt de leerwaarde.
Het vraagt lef. Vertrouwen. Vaardigheid. Maar het is ook de weg naar diepgaander, relevanter en menselijker leren.
Zelf een activerende opleider worden? Check ons aanbod:
